De “Regenwater als Grondstof” hackathon werd georganiseerd door circulaire modelstad BlueCity in Rotterdam van november 2021 t/m februari 2022. De hackathon werd georganiseerd in opdracht van de Alliantie Waterkracht bestaande uit de gemeenten Rotterdam en Capelle aan den IJssel, waterbedrijf Evides, de Hoogheemraadschappen van Schieland en de Krimpenerwaard, en van Delfland en waterschap Hollandse Delta. Doel van de hackathon was om oplossingen te verzinnen voor het opvangen en het benutten van 2.900 m3 regenwater dat jaarlijks op het dak van BlueCity valt. De 13 innovatieve ondernemers kwamen echter niet met technische oplossingen, maar met een voorstel voor systeemverandering.

Wat was het probleem ook al weer? Droogte? Tekort aan waterbronnen?

Het heeft de afgelopen weken weer zoveel geregend, dat je bijna zou vergeten
dat Nederland de afgelopen zomer voor de zoveelste keer in de afgelopen jaren werd geteisterd door enorme droogte. “Een watertaks voor zwembaden?” kopte het NRC als mogelijke oplossing voor het drinkwatertekort. Dit zou als financiële prikkel kunnen bijdragen aan drinkwaterbesparing. Tientallen jaren is dat de tendens in Nederland: besparingsmaatregelen die het échte probleem netjes omzeilen: we gebruiken teveel van dat mooie, schone drinkwater voor allerlei zaken waarvoor het niet bedoeld is. Water van zo’n kwaliteit dat het veel energie en infrastructuur kost om te leveren, terwijl in veel toepassingen helemaal geen drinkwaterkwaliteit nodig is. Nu klimaatverandering, droogte en wateroverlast zorgen voor ontregeling van onze waterhuishouding is het tijd voor oplossingen die meteen zoden aan de dijk zetten. Zoals regenwater! Jaarlijks valt er zoveel regenwater (ca circa 35 miljard m3), dat we de druk op de zoetwatervoorraden daarmee met gemak zouden kunnen opvangen. Ter vergelijking; jaarlijks gebruikten Nederlandse burgers en bedrijven in 2019 ‘maar’ 1,2 miljard m3 drinkwater, aldus het CBS. Er is dus zoet water genoeg! Alleen zijn wij in Nederland gewend om het regenwater zo snel mogelijk af te voeren naar rivieren en de zee.. En valt het meeste regenwater niet op het moment dat we het nodig hebben; in een natte winter, in plaats van de droge, hete zomer.

Het is veel verstandiger het regenwater lokaal vast te houden en als bron te gebruiken voor allerlei toepassingen. Zo ontlasten we de schaarse zoetwatervoorraden op het moment dat die onder druk staan.

Om de genoemde systeemverandering voor elkaar te krijgen is volgens ons een nationale verkenner nodig die boven de partijen staat en een lange termijn visie heeft. Een onafhankelijk en ervaren persoon die kan ondersteunen bij het verkennen en ontwikkelen van maatregelen om de randvoorwaarden te creëren voor optimale benutting van regenwater als grondstof. In eerste instantie door de belangen van diverse stakeholders in kaart te brengen en al die relevante partijen met elkaar te verbinden.

Van leveranciers van innovatieve oplossingen tot de drinkwaterbedrijven. Van de rijksoverheid tot aannemers en projectontwikkelaars. En van gemeenten en waterschappen tot relevante kennisinstellingen en watergebruikers (industrieel, agrarisch, particulier). Wij benadrukken dat er een sector overstijgende aanpak moet komen. Dus niet alleen over de schotten heen binnen de traditionele watersector zelf. Maar ook samenwerking ook buiten de traditionele watersector gestimuleerd moet worden. Want zoetwaterbeschikbaarheid snijdt overal dwars doorheen; woningbouw, industrie, voedselproductie, transport, etc.

Een nationale verkenner moet al deze partijen niet alleen verbinden, maar ook gezamenlijke doelstellingen formuleren en (onderbouwing voor) gezamenlijk gedragen maatregelen ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het gebied van nationale en lokale wetgeving en verordeningen. Om dit alles te illustreren is bij de presentatie van de hackathon uitkomsten aan de Waterbar in BlueCity, bijna één jaar geleden, ook de website www.regenwaterwet.nl gelanceerd.

Doelen van de Regenwater Alliantie
De Regenwater Alliantie wil binnen vijf jaar een markt creëren voor de toepassing van regenwater in de gebouwde omgeving. Dit wil de alliantie bereiken;
1. Alle nieuwbouw- en renovatieprojecten gebruiken regenwater als grondstof
2. Standaardisatie van eisen aan toepassing en kwaliteitsnormen
3. Regenwatergebruik verankeren in Programma’s van Eisen en aanbestedingen
4. Onafhankelijke belangenbehartiger die een regionale monitoring organiseert voor de coördinatie van waterbalansen
5. Handhavingsinstrumenten ontwikkelen voor het toepassen van regenwater.

De nationale verkenner moet i.s.m. alle relevante stakeholders deze doelstellingen herformuleren, maatregelen ontwikkelen en doorvoeren.

Positieve ontwikkelingen pleiten voor aanpassing Bouwbesluit en Drinkwaterbesluit

Ondertussen lijkt de zoveelste droge zomer van het afgelopen jaar meer en meer mensen wakker te schudden. In september 2022 waarschuwde de Vewin (vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland) dat er binnen enkele jaren een tekort aan drinkwater dreigt te ontstaan. Door droogte, verzilting, vervuilde grondwaterbronnen, een groeiende bevolking, de plannen om 900.000 woningen te bouwen en de boogde waterstofeconomie loopt ons watersysteem tegen zijn grenzen aan (zo schreef ook Adriaan van Hooijdonk recent in Waterforum). Daarom pleitte de Vewin voor aanpassing van het Bouwbesluit en Drinkwaterbesluit om een bredere toepassing van regenwater mogelijk te maken en de aanleg van particuliere en/of collectieve ondergrondse regenwatersystemen te stimuleren of zelfs te verplichten. Niet veel later deed de branchevereniging Envaqua via haar expertgroep Circulair Water door in hun white paper o.a. te pleiten voor het op korte termijn afraden van het gebruik van drinkwater voor niet-hoogwaardige toepassingen en dit op lange termijn zelfs niet meer toe te staan. Het onderwerp aan belang lijkt te winnen en dat geeft hoop.

Zorgen voor cofinanciering nationale verkenner: geen woorden maar daden!

Wij hebben sinds februari 2022 overheden en maatschappelijke organisaties uitgenodigd voor een inhoudelijk gesprek over de doelstellingen en om financiering van een nationale verkenner mogelijk te maken. Ondanks de media aandacht rondom watertekorten, hoopgevende ontwikkelingen, goede wil en brede steun van velen om regenwater beter te benutten, blijkt het in de praktijk lastig om de beleidsmakers en bestuurders het voortouw te laten nemen. Tijdens gesprekken die de Regenwater Alliantie voert met publieke organisaties is de reactie vaak “het past niet in ons mandaat” of “dit zou op nationaal niveau opgepakt moeten worden”. Iedereen wijst feitelijk naar elkaar en niemand voelt de noodzaak om nu zelf actie te ondernemen. Zo worden initiatiefnemers van het kastje naar de muur gestuurd. Tot nog toe is alleen vanuit het programma Rotterdams Weerwoord een toezegging voor cofinanciering gedaan.

Parallel aan de gesprekken met overheden, is in oktober 2022 een consortium gevormd met WUR, KWR en een aantal bedrijven om deel te nemen aan de Kennis op Maat regeling voor landbouw, water en voedsel. Er is een gezamenlijk projectvoorstel ingediend om te zorgen voor cofinanciering en de kennis van deelnemers naar de praktijk te brengen. Daarnaast hebben zich in de tussentijd vele supporters aangemeld via de website www.regenwaterwet.nl die achter het initiatief van de Regenwater Alliantie staan. Er zijn dus al goede stappen gezet voor meer publiek-private samenwerking, maar daarmee zijn we er nog niet.

Als interim bestuur van de Regenwater Alliantie hebben wij onszelf een jaar de tijd gegeven om de middelen te vinden om de volgende stap te kunnen maken. Binnenkort is het weer de Week van de Circulaire Economie, een perfect moment om te stoppen met praten en de mouwen op te stropen om regenwater nu eindelijk echt de rol te geven die het verdient; die van grondstof in plaats van afvalstof! We zijn ervan overtuigd dat een nationale verkenner, die stakeholders verbindt en maatregelen ontwikkelt vanuit een gemeenschappelijk doel een versnelling teweeg kan brengen. Juist door samen te werken, kunnen de positieve voorstellen vanuit de Vewin en Envaqua kracht bij worden gezet en versneld worden geïmplementeerd.

Is de Week van de Circulaire Economie ( 6 – 11 februari 2023) voor de watersector een week vol mooie woorden geweest of gaan we eindelijk aan de slag? Wij hopen op dat laatste en rekenen op uw steun!

Namens het interim bestuur van de Regenwater Alliantie

Albert Jansen, Bas Sala, Jenifer van Dijk en Ger Pannekoek

24 februari 2023

Wilt u de Regenwater Alliantie ondersteunen in hun zoektocht naar financiering voor een nationale verkenner? Neem dan contact met ons op via contact@regenwaterwet.nl of door ons te bellen